Κριτική από τον Αντώνη Φωστιέρη.
Ζήσης Οικονόμου, Αίθρια σιγή, Κέδρος, Αθήνα 1976


Ο Ζήσης Οικονόμου, διακόπτοντας σιωπή 23 χρόνων, έρχεται με την «Αίθρια Σιγή» του να θυμίσει πως μπορεί να υπάρξει (και πως υπάρχει) μια εξίσου «πνευματική» ποίηση, που να στηρίζεται σε διαφορετική βάση –και διαφορετική όραση. Γιατί αυτό που, πρώτα από όλα, χαρακτηρίζει το έργο του Οικονόμου είναι μια συγκεκριμένη και σταθερή γωνία, ένα modus Vivendi, από όπου πηγάζει και προς το οποίο σκοπεύει, και που το διαφοροποιεί από τους άλλους «σκεπτόμενους» ποιητές. Στην πραγματικότητα, εδώ έχουμε ένα τρόπο σκέψης ή αίσθησης ή προβληματικής απέναντι στα πράγματα, αλλά ένα τρόπο ζωής, όπου έχει χωνευτεί κι όπου έμμεσα μόνο, και με λυρικές φόρμες, δηλώνεται, σα μια αφομοιωμένη εντελώς υπόθεση, η βιοθεωρία του.

Αυτή ακριβώς η βίωση είναι ίσως και το ερμηνευτικό κλειδί του έργου του, που μπορούμε να δούμε σα μια βιωμένη ποίηση –φιλοσοφία της βίωσης. Ο Οικονόμου είναι –έτσι τουλάχιστον μας φανερώνεται- ένας πιστός και συνειδητός εραστής του φαινομένου της ζωής. Πότε με μια απόχρωση αρχαίου επικούρειου, άλλοτε με κείνη σύγχρονου χίπυ, καλλιεργεί πάντα μια άμεση, ερωτική μπορούμε να πούμε, σχέση με τη γη, το φως, το νερό, τα φυσικά στοιχεία.
Ο άνθρωπος και η υπόλοιπη δημιουργία παύουν να είναι δύο αντίθετοι, ή έστω διαφορετικοί πόλοι και αναμιγνύονται, σε σχέση είδους προς γένος, που ακριβώς βοηθάει σε αυτή την άκρα συμφιλίωση.

Του ανέμου λαχάνιασμα πάνω στους γκρεμούς
χαρούμενη πηγή που τραγουδάει
συνθέσεις γλάρων, κύματα, σώματα
που τρέχουν στο ακρογιάλι
και επέλαση των ίππων πάνω στο γρασίδι της φθοράς
τέρψη της τρεχάλας, λεύτερα πουλιά,
φυτό και εγώ σε μια γωνιά
απάνεμη διαβάζω τη ζωή μου.
(Κύμα χαράς)

«Ο άνθρωπος που στοχάζεται πολύ, είναι ένα ζώο που ξέφυγε από τη φύση», έλεγε ο Ρουσσώ. Στην ποίηση του Οικονόμου, ο άνθρωπος τείνει να επιστρέψει στη φύση. Δε σκέφτεται πολύ, μάλλον αισθάνεται, ο στοχασμός του, απλός και αγνός, είναι ένα φίλτρο των αισθήσεων και των αισθημάτων του, ένα ακόμη μέσον να τον φέρει προς τη νιρβάνα και την αλήθεια. Καλό και κακό δεν υπάρχει, μόνο ωραίο και άσχημο. Ούτε ο θάνατος προβάλλει την απειλή του, είναι μια έκφανση του χρόνου, ένα τμήμα του μοιραίου κύκλου. Μόνο η τεχνολογία απειλεί, γιατί είναι έξω από το φυσικό, είναι η παραβίαση, η «ύβρις».

Κρύσταλλα, νίκελ και χρώματα
περιοδικά εικονογραφημένα
όλο γυαλιστερά
γυαλιά μαλλιά γυαλένια κι η έννοια
που βρέθηκα εδώ, μαδώ τη θύμηση
της λεωφόρου, χώρου απόσπασμα
φάσμα της πόλης ατσάλινο
κανένα γέλιο παιδικό
στείρε κόσμε παράκοσμε
κάθουμ’ εδώ και βλέπω
γυαλιστερά γυαλιά μαλλιά γυαλένια, θάνατε.
(Φάσμα της πόλης)

Αυτό το χώνεμα, η πλήρης γνώση του τι θέλει να πει, κάνει την ποίησή του να έχει τη ζεστασιά της απλής και αβίαστης κουβέντας, τη χάρη της ατημελησίας, τη νοηματική ενότητα που ανάγει τα επιμέρους ποιήματα της συλλογής σε σύνθεση. Η απουσία συμβόλων, ή η πολύ περιορισμένη χρήση τους, η ονομασία των πραγμάτων με το αληθινό τους όνομα, βοηθάει σε μια προσέγγιση κι από το μη «μυημένο» αναγνώστη, αλλά συγχρόνως επιτρέπει την οικοδόμηση μιας πολυεπίπεδης κατασκευής, όπου κανείς, ανάλογα με την αισθαντικότητα ή τη γνώση του, μπορεί σε ανάλογο επίπεδο να εισδύει. Ακόμα και στο πρώτο επίπεδο, το μορφικό, όπου κάποτε υποπτεύεται μια αφροντισιά, βρίσκεις πολύτιμα μέταλλα. Ζωηρά, και μάλλον θελημένα, παιχνίδια με τη γλώσσα, τον ήχο και το ρυθμό, συνηχήσεις, παρηχήσεις (στύλος στο χείλος, / ποιανού κυανού/ νου κάθαρση, νου θάρρος, νου πληγή: ή: άρωμα τα’ απόβροχου/ ορμή του ποταμού που παρασέρνει/ κορμούς, κορμιά μ’ ερημιά που ενώθηκαν. Πρβλ. και το παραπάνω κομμάτι από το «Φάσμα της πόλης»), λεκτικές αυθαιρεσίες ή «εφευρέσεις» (στα ναρκωμένα πλήθη της κοσμούπολης, η πηγή κελαρύζει παράχρονα, στείρε κόσμε παράκοσμε, πυκνωμένα επιψυχίδια νεκρών ψυχών, κι ο παράνθρωπος κούκος την άνοιξη), πλαστική κι αρμονική συνύπαρξη αρχαϊκών, καθαρευουσιάνικων και νέων στοιχείων στη δημιουργία ενός προσωπικού και λεπτού ποιητικού γλωσσικού οργάνου.
Ο Ζήσης Οικονόμου μπορεί –και πρέπει- να λογαριάζεται ανάμεσα στις πιο σημαντικές, συνεπείς και υπεύθυνες δυνάμεις της νέας μας ποίησης.

Αντώνης Φωστιέρης

Η άποψή σας

Έχετε διαβάσει αναρτημένο υλικό στην ενότητα Τύπος/Κριτικές;   Θέλετε να σχολιάσετε;   240425001307 Παρακαλώ αντιγράψτε τον κωδικό που βλέπετε αριστερά στο κενό πεδίο Το όνομα σας * E-mail * Τίτλος Το σχόλιο σας Παρακαλώ συμπληρώστε τα πεδία με το * Σχόλια τα οποία είναι υβριστικά, προσβλητικά, περιέχουν δυσφημιστικό υλικό, κλπ. δεν θα αναρτώνται.